Litwa: mały kraj wielkich możliwości
Polacy są największą mniejszością narodową na Litwie. Wg. szacunków tamtejszego urzędu statystycznego stanowią aż 6,5% społeczeństwa. Jeśli zatem chciałbyś zamieszkać za granicą, ale trochę „wśród swoich”, rozważ wyjazd na Litwę.
Papierkowa robota, czyli formalności
Zamelduj się. Po przyjeździe powinieneś zadeklarować miejsce zamieszkania. Zajmują się tym samorządy (lub mniejsza jednostka administracyjna: gminy/starostwa – seniūnijos). Osoby, które posiadają podpis elektroniczny na Litwie, mogą to zrobić za pośrednictwem portalu www.epaslaugos.lt. Można zadeklarować tylko jedno miejsce zamieszkania. Masz 15 dni roboczych od momentu wjazdu na terytorium tego kraju lub zmiany miejsca pobytu. Jeżeli z kolei wyjeżdżasz z Litwy na ponad 6 miesięcy, musisz złożyć deklarację o zmianie miejsca pobytu w ciągu 7 dni do momentu wyjazdu.
Legalizacja pobytu powyżej 3 miesięcy. Jeżeli jesteś obywatelem kraju członkowskiego UE i chcesz pozostać na Litwie ponad 90 dni, musisz otrzymać zezwolenie na pobyt stały. W tym celu zgłoś się do odpowiadającego twojemu miejscu zamieszkania urzędu migracyjnego i złóż wniosek. Zezwolenie otrzymasz na 5 lat.
Formalności przy podejmowaniu pracy. Obywatele polscy i ich rodziny, którzy chcą podjąć pracę na Litwie, nie potrzebują pozwolenia na pracę – wyjątkiem są wybrane sektory.
Publiczne służby zatrudnienia na Litwie (Darbo Birza) odpowiadają między innymi za udzielenie pomocy pracownikom poszukującym zatrudnienia oraz pracodawcom poszukującym pracowników. Można również skorzystać z niepublicznych agencji pośrednictwa pracy.
Gdy zawierasz umowę o pracę pamiętaj, że muszą się w niej znaleźć niezbędne zapisy, między innymi: stanowisko, zakres obowiązków, wynagrodzenie, czas pracy. Umowa powinna być przygotowana w formie pisemnej w dwóch kopiach – jedną otrzymujesz ty, drugą zachowuje pracodawca. To na nim spoczywa obowiązek sporządzenia umowy zgodnej z prawem.
Na Litwie istnieje kilka rodzajów umów o pracę, m.in.: umowa na czas nieokreślony, określony, czasowa, sezonowa.
Możesz ustalić z pracodawcą, że pracę wykonujesz przez okres próbny – taki zapis musi jednak znaleźć się w umowie. Nie może on jednak przekraczać 3 miesięcy (w wyjątkowych sytuacjach do 6 miesięcy).
W przypadku umowy na czas określony – realizacji projektu – czas jej trwania nie może przekroczyć 5 lat. Z kolei w przypadku umowy czasowej, nie może ona trwać ponad 2 miesiące (zawiera się ją m.in. w przypadku nagłej konieczności zastąpienia innego pracownika).
Litewskie prawo przewiduje także zbiorowe układy o pracę.
Twój pracodawca nie ma prawa zmieniać warunków płacowych, o ile nie otrzyma twojej pisemnej zgody – wyjątkami są określone przypadki, w którym wysokość wynagrodzeń regulowana jest przez prawo, rozporządzenia rządu lub umowy zbiorowe.
Warunki pracy
Godziny pracy. Czas pracy w skali tygodnia nie może przekraczać 40 godzin, a wraz z nadgodzinami nie może on tygodniowo wynosić więcej niż 48 godzin. Pracodawca może zlecać pracę w nadgodzinach jedynie w określonych sytuacjach. Nadgodziny nie mogą wynosić więcej niż 4 godziny w ciągu 2 dni. Liczba przepracowanych przez pracownika nadgodzin nie może przekraczać 120 h rocznie.
Osoby zatrudnione w więcej niż jednej firmie lub wykonujące pracę na dwóch lub więcej stanowiskach w jednej firmie nie mogą pracować więcej niż 12 godzin w ciągu dnia. Zabrania się zmuszania zatrudnionego do pracy na dwóch kolejnych zmianach. Gdy jest to możliwe, pracownik wychowujący dziecko do 14. roku życia ma prawo do pierwszeństwa przy wyborze zmiany.
Minimum półtorej stawki godzinowej przysługuje za nocne zmiany i nadgodziny. Z kolei praca poza grafikiem, w dniu wolnym lub w czasie wakacji jest jeszcze lepiej płatna – to dwukrotność stawki godzinowej.
Podatki. Na Litwie obowiązują dwa progi podatkowe. Jeśli w ciągu roku zarobisz mniej niż 90 246 euro, zapłacisz 20% podatku. Jeśli zarobisz więcej, twoje dochody zostaną objęte 32% podatkiem. Od wynagrodzenia musisz również odprowadzać składki na ubezpieczenie społeczne (19,5%) oraz zdrowotne (6,98%). Standardowa stawka podatku VAT wynosi 21%. Ulgowe stawki VAT to 9 proc. (m.in. dla energii cieplnej wykorzystywanej do ogrzewania lokali mieszkalnych) lub 5 proc. (wybrane leki i środki pomocy medycznej).
Urlop. Wszystkim pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze godzinowym przysługuje rocznie minimum 20 (w przypadku osób pracujących 5 dni w tygodniu) lub 26 dni (w przypadku osób pracujących 6-dni w tygodni) płatnego urlopu. Jeśli zaczynasz pracę na Litwie, powinieneś wiedzieć, że urlop wypoczynkowy za pierwszy rok pracy jest na ogół przyznawany dopiero po 6 miesiącach ciągłej pracy.
Zasiłek macierzyński. Aby uzyskać prawo do świadczenia macierzyńskiego na okres ciąży i urodzenia dziecka kobieta musi być objęta ubezpieczeniem społecznym na wypadek choroby i macierzyństwa i przed pierwszym dniem urlopu macierzyńskiego opłacać składki przez co najmniej 12 z wcześniejszych 24 miesięcy. Kobiety przed 26. rokiem życia oraz kobiety, w przypadku których między ukończeniem szkoły a opłaceniem pierwszej składki minęły mniej niż 3 miesiące, nie są objęte takim minimalnym okresem opłacania składek.
Zasiłek dla bezrobotnych. Będąc osobą bezrobotną zarejestrowaną w urzędzie pracy, masz prawo do pobierania zasiłku, jeżeli spełnisz następujące warunki: urząd nie przedstawi ci oferty pracy odpowiadającej twoim kwalifikacjom i twojemu stanowi zdrowia; opłacałeś składki na ubezpieczenie na wypadek bezrobocia przez minimum 18 miesięcy na przestrzeni 36 miesięcy przed zarejestrowaniem się w urzędzie pracy; zostałeś zwolniony z przyczyn niezależnych od ciebie. Do zasiłku masz prawo również wtedy, gdy właśnie zakończyłeś obowiązkową służbę wojskową lub zostałeś zwolniony ze służby po odbyciu min. połowy obowiązkowego czasu trwania.
Zarobki i koszty życia
Ile zarobisz? We wrześniu 2022 r. płaca minimalna na Litwie wynosiła 730 euro euro. Przeciętny Litwin zarabiał jednak znacznie więcej. Średnia krajowa w tym samym okresie wynosiła 1780 euro.
Ile musisz wydać? Za wynajęcie kawalerki w Kłajpedzie – trzecim co do wielkości mieście na Litwie – trzeba zapłacić ok. 350 euro. Tygodniowe zakupy spożywcze dla jednej osoby to wydatek ok. 40 euro. W Wilnie ceny będą odpowiednio wyższe.
Jak założyć firmę
Własna działalność gospodarcza. Warto rozważyć założenie swojej firmy na Litwie – ten kraju ma niskie stawki podatkowe. Podmioty gospodarcze zapłacą podstawową stawkę podatku w wysokości 15 proc. Najpopularniejsze rodzaje spółek na Litwie to: przedsiębiorstwo indywidualne, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz mała spółka.
Istnieją dwa sposoby, aby zarejestrować osobę prawną lub działalność osoby fizycznej. Pierwszy to tradycyjny – gdy chcesz zarejestrować osobę prawną, zwróć się do notariusza. On zadba o wszelkie formalności. Jest też drugi sposób – możesz zarejestrować działalność przez Internet. W tym celu, w przypadku rejestracji osoby prawnej, zaloguj się do Centrum Rejestracji (http://www.registrucentras.lt/jar/index_en.php) i wypełnij elektroniczny formularz rejestracji firmy. Proces zajmie ok. 3 dni. Gdy zaś rejestrujesz działalność osoby fizycznej zarejestruj się w Systemie Państwowej Inspekcji Podatkowej, wykorzystaj podpis elektroniczny i wypełnij formularz. Zajmie to około 5 dni.
Kogo wchłonie rynek pracy
Na Litwie brakuje m.in. lekarzy, pielęgniarek, farmaceutów inżynierów-elektryków, techników-elektryków, inżynierów produkcji, nauczycieli oraz pracowników socjalnych. Spore szanse na znalezienie zatrudnienia mają również np. kierowcy, stolarze, budowlańcy czy mechanicy maszyn. Najlepiej zarobią specjaliści IT oraz administratorzy baz danych. We wrześniu 2022 r. wskaźnik bezrobocia na Litwie wynosił 8,1 proc.
Pamiętaj, że na Litwie istnieje lista kilkudziesięciu zawodów regulowanych (np. adwokat).
Dozwolone od lat...
Na Litwie można pracować od 16. roku życia. Do uzyskania pełnoletności nie można pracować dłużej niż 8 godzin w ciągu doby i 36 godzin w tygodniu. Pod pewnymi warunkami możliwe jest też zatrudnianie dzieci w wieku 14-16 lat. Mogą one wykonywać łatwe prace - podczas roku szkolnego nie dłużej niż przez dwie godziny w ciągu dnia i 12 godz. w tygodniu, w trakcie wakacji – przez 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo.
Czy wiesz, że...?
- Litwa, jako jedyny kraj na świecie ma swój własny zapach. Nazywa się… „Zapach litewski”.
- Pamiętaj, że na Litwie do czasu uniwersalnego należy dodać dwie godziny.
- Najczęściej używanym językiem jest litewski, jednak znajomość rosyjskiego, polskiego i angielskiego również nie należy do rzadkości. Liczna jest mniejszość polska – to około 6 proc. w skali kraju, w wybranych rejonach kraju Polacy stanowią zaś większość. Kolejną pod względem liczebności jest mniejszość rosyjska.
Data utworzenia: