Islandia: kraj przyjazny pracy

„þetta reddast”, czyli „jakoś się ułoży”, to ulubione powiedzenie Islandczyków. Mieszkańcy wyspy znani są z tego, że mają bardzo pozytywne nastawienie do życia i nie lubią martwić się na zapas. Nie bez powodu co roku zajmują czołowe miejsca w rankingach najszczęśliwszych nacji świata.

Papierkowa robota, czyli formalności

Zamelduj się. Obowiązek meldunkowy dotyczy osób na stałe mieszkających w Islandii (obywateli kraju lub cudzoziemców, którzy zarejestrowali pobyt długoterminowy). Jeśli będziesz na wyspie krócej niż 3 miesiące, nie musisz przejmować się żadnymi formalnościami – wystarczy, że będziesz w stanie wylegitymować się ważnym dowodem osobistym lub paszportem.

Problemy mogą zacząć się wówczas, gdy zechcesz skorzystać z niektórych usług publicznych lub podjąć krótkoterminową pracę. W pierwszym przypadku będziesz musiał wyrobić sobie islandzki PESEL (kennitala), zgłaszając się do Narodowego Rejestru Islandii (Þjóðskrá Íslands). W drugim przypadku – niezbędne będzie zdobycie karty podatkowej w lokalnym biurze Urzędu Podatkowego.

Uwaga! Jeśli od razu po przyjeździe wiesz, że twój pobyt na wyspie potrwa dłużej niż 90 dni – od razu postaraj się o rejestrację pobytu długoterminowego (szczegóły niżej).

Legalizacja pobytu powyżej 3 miesięcy. Obywatele Europejskiego Obszaru Gospodarczego, którzy zamierzają przebywać na Islandii dłużej niż 3-6 miesięcy, muszą zarejestrować się na wyspie w ciągu 7 dni od dnia przybycia do kraju. Głównym wymogiem rejestracji pobytu jest udowodnienie, że posiadasz źródło przychodu. Większość robi to poprzez okazanie umowy o pracę. Na szukanie pracy na Islandii masz więc max. 6 miesięcy – w tym czasie możesz mieszkać na wyspie bez rejestrowania pobytu (o ile fakt poszukiwania pracy będziesz umiał udowodnić). W znalezieniu zatrudnienia i odnalezieniu się w nowej rzeczywistości pomóc mogą m.in. doradcy EURES w urzędach pracy.

Jeśli twój pobyt na Islandii nie ma związku z poszukiwaniem pracy, a planujesz, że potrwa dłużej niż 3 miesiące – musisz się zarejestrować na pobyt długoterminowy. W tym celu złóż wniosek (tylko osobiście!) do Narodowego Rejestru Islandii, dzięki czemu uzyskasz islandzki odpowiednik numeru PESEL (kennitala). Urzędnikom będziesz musiał przedstawić m.in. umowę najmu lokalu. Zarejestrowanie się na pobyt długoterminowy jest możliwe pod warunkiem, że posiada się źródło utrzymania (praca, samozatrudnienie, oszczędności) lub rozpoczęło się studia.

Formalności przy podejmowaniu pracy. Jeśli zdobędziesz pracę (na okres dłuższy niż 3 miesiące), niezwłocznie zarejestruj się na pobyt długoterminowy. Przy okazji w Narodowym Rejestrze Islandii otrzymasz numer kennitala, z którym będziesz mógł otworzyć konto w banku oraz pójść do lokalnego biura Urzędu Podatkowego po kartę podatkową (tax card). Umożliwi ona uzyskanie tzw. osobistego wsparcia finansowego, czyli obniżki podatku. Gdy będziesz już miał numer identyfikacyjny, postaraj się też o IceKey – hasło umożliwiające korzystanie z różnego rodzaju usług internetowych.

Umowa o pracę może mieć na początku charakter ustny, ale pracodawca jest zobowiązany wręczyć ci pisemne potwierdzenie lub deklarację nie później niż w ciągu 2 miesięcy od podjęcia pracy. Każda umowa musi być zgodna z zapisami układu zbiorowego, zawartego pomiędzy pracodawcami a pracownikami w danej branży. Szczegółowe informacje na temat umów zbiorowych znajdziesz na stronie islandzkich związków zawodowych.

Warunki pracy

Godziny pracy. Maksymalny tygodniowy czas pracy łącznie z nadgodzinami nie może przekraczać 48 godzin (w 4-miesięcznym okresie rozliczeniowym). W ciągu każdej doby pracodawca musi ci zapewnić co najmniej 11 kolejnych godzin odpoczynku. O ile to możliwe, dzienny czas odpoczynku powinien przypadać pomiędzy godz. 23 a 6 rano. Niezgodne z prawem jest organizowanie przez pracodawcę dnia roboczego dłuższego niż 13 godzin. Jeśli twój dzień pracy trwa co najmniej 6 godzin, masz prawo do 15-minutowej przerwy. Czas przerwy na lunch jest różny w różnych sektorach rynku pracy, od 30 minut do godziny i odbywa się zwykle między godz. 11:30 a 13:30. Nie jest liczony jako płatny czas pracy. Pracownicy są zwykle uprawnieni do dwóch przerw kawowych podczas pracy, które powinny być wykonane przed i po południu. Długość każdej przerwy na kawę wynosi od 15 do 35 minut, w zależności od obowiązującej umowy zbiorowej. Nadgodziny są dodatkowo płatne.

Podatki. W Islandii istnieją dwa typy obowiązku podatkowego: ograniczony (dla osób przebywających krócej niż 6 miesięcy w ciągu 12 miesięcznego okresu) oraz obowiązek podatkowy nieograniczony (rezydenci), czyli płacony od wszystkich dochodów bez względu z jakiego źródła pochodzą. Podstawa do naliczenia podatku to dochód uzyskany w danym miesiącu po odtrąceniu składek na fundusz emerytalny.

Na Islandii obowiązują trzy progi podatkowe. Jeśli twoje miesięczne zarobki nie przekroczą 370 482 koron, zapłacisz 31,45% podatku. Od dochodów powyżej 1 040 106 koron miesięcznie, będziesz musiał odprowadzić 37,95% podatku. Jeśli zarobisz więcej, wpadniesz w trzeci próg, który wynosi 46,25%. Standardowa stawka podatku VAT to 26%.

Urlop. Islandzki urlop to orlof. Pracownikom, którzy pracują w pełnym wymiarze godzinowym, przysługują 24 dni wakacji rocznie.

Zasiłek dla bezrobotnych. Przysługuje osobom w wieku produkcyjnym, które w ciągu ostatnich 12 miesięcy legalnie przepracowały w Islandii przynajmniej 10 tygodni na minimum ćwierć etatu (dostają wówczas zasiłek częściowy). By móc liczyć na świadczenie, należy zarejestrować się w islandzkim urzędzie pracy (Vinnumalastofnun), aktywnie szukać pracy i być gotowym do jej podjęcia. Wzór wniosku o zasiłek znajduje się na stronie urzędu: https://vinnumalastofnun.is/en.

Zarobki i koszty życia

Ile zarobisz? Wysokość wynagrodzenia na Islandii określona jest w porozumieniach zawartych między związkami zawodowymi i pracodawcami (dotyczy to również pracowników pozostających poza związkiem zawodowym). Tego typu porozumienia odnoszą się do 90 proc. rynku pracy. Pensje niższe niż określone w porozumieniu, są niezgodne z prawem. Minimalne wynagrodzenie jest uzależnione od wykształcenia i doświadczenia zawodowego. Dlatego upewnij się, czy posiadasz ze sobą wszystkie dokumenty potwierdzające odpowiednie kwalifikacje. Więcej informacji znajdziesz na stronie http://www.asi.is. Powszechnie przyjętą praktyką jest indywidualne negocjowanie wysokości pensji i innych warunków zatrudnienia z przyszłym pracodawcą. Średnie miesięczne zarobki na Islandii w 2021 roku wynosiły 770 tys. koron. To ok. 25 tys. złotych.

Aktualne dane o zarobkach znajdziesz na stronie www.statice.is.

Ile musisz wydać? Koszty życia na Islandii są nawet o 130% wyższe niż w Polsce. Stawki czynszu są wysokie, a dostępność mieszkań na wynajem nie zaspokaja popytu. Za wynajęcie kawalerki w Rejkjawiku trzeba zapłacić ok. 200 tys. koron miesięcznie. Posiłek w niedrogiej restauracji kosztuje ok. 2,5 tys. koron, a litr benzyny ok. 300 koron. Najniższe ceny artykułów żywnościowych oferują supermarkety „Bónus” oraz „Krónan”.

Jak założyć firmę

Własna działalność gospodarcza. W Islandii istnieją 4 rodzaje działalności gospodarczej: spółki akcyjne, spółki prywatne z ograniczoną odpowiedzialnością do kapitału nominalnego, spółki prywatne oraz spółki cywilne.

Jako obywatel UE masz prawa uruchomić na Islandii własną działalność. Jeśli jesteś przedsiębiorcą zarejestrowanym w Polsce, możesz też przez 3 miesiące bez żadnych formalności zarabiać na Islandii – na podstawie dyrektywy usługowej.

By uruchomić samodzielną działalność (einstaklingsfyrirtæki) należy zgłosić się po pozwolenie do lokalnego magistratu (sýslumaður, ang. district commissioner), a następnie zdobyć numer identyfikacyjny w Urzędzie Podatkowym. Więcej informacji znajdziesz na stronie Islandzkiej Izby Handlowej.

Kogo wchłonie rynek pracy

W Islandii dużo ofert pracy występuje zwykle w przemyśle rybnym oraz w rolnictwie, np. w gospodarstwach rolnych zajmujących się hodowlą trzody chlewnej i na fermach zwierząt futerkowych. Rośnie również zapotrzebowanie na wykwalifikowanych i doświadczonych pracowników budowlanych. Na wyspie brakuje również lekarzy i personelu medycznego.

Żeby rozpocząć pracę na wyspie musisz bezwzględnie znać język angielski. To nie wszystko – z czasem pracodawcy mogą również oczekiwać, żebyś rozpoczął naukę islandzkiego.

Dozwolone od lat…

Umowę o pracę na Islandii możesz zawrzeć już w wieku 16 lat. Pracodawcy mają jednak obowiązek chronić młodocianych pracowników przed pracą w trudnych i niebezpiecznych warunkach, w niektórych branżach obowiązują też ograniczenia czasu pracy. Więcej informacji znajdziesz na stronach islandzkich związków zawodowych.

Czy wiesz, że...?

9 na 10 domów w Islandii ogrzewanych jest energią geotermalną.
770 tys. koron – tyle brutto wynosiły w 2021 r. średnie miesięczne zarobki na Islandii. To ok. 25 tys. złotych.
3,6% - na takim poziomie we wrześniu 2022 kształtowała się stopa bezrobocia.
8,6% - tyle wynosił wskaźnik inflacji.

#islandia #praca