Francja: bonjour krótkiej pracy!

Bisu i ca va to typowy dla francuzów całus w policzek. Od takiego przywitania ze współpracownikami zaczyna się każdy dzień pracy. Jeśli chcesz zyskać sympatię kolegów i koleżanek z biura oraz zabawić nad Sekwaną nieco dłużej, będziesz musiał do tego przywyknąć.

Papierkowa robota, czyli formalności

Meldunek. We Francji nie ma obowiązku meldunkowego. Jednak w praktyce dokument potwierdzający adres zamieszkania (justificatif de domicile) jest potrzebny, aby podpisać umowę o pracę, założyć konto bankowe, złożyć zeznanie podatkowe, zarejestrować samochód itp. Aby potwierdzić adres, powinieneś przedstawić w lokalnym merostwie co najmniej jeden z tych dokumentów: rachunek za prąd lub gaz, rachunek za telefon stacjonarny, rozliczenie podatkowe, rachunek za czynsz, polisę ubezpieczenia mieszkania.

Legalizacja pobytu powyżej 3 miesięcy. Jeśli chcesz mieszkać we Francji dłużej niż 90 dni, musisz uzyskać kartę stałego pobytu w lokalnym merostwie. Dostaniesz ją bez większego problemu, jeśli podejmiesz pracę lub studia. Jeśli szukasz zatrudnienia – będziesz musiał udowodnić urzędnikom, że masz odpowiednie ubezpieczenie zdrowotne (polskie lub francuskie) i środki pozwalające na utrzymanie się.

Formalności przy podejmowaniu pracy. Umowa o pracę musi zawierać informację o stronach porozumienia, kwalifikacjach pracownika, miejscu pracy i wynagrodzeniu. Pracownik musi również dostać na piśmie informacje dotyczące m.in. nazwy układu zbiorowego, do którego należy przedsiębiorstwo, daty wypłaty i długości okresu wypowiedzenia. Masz prawo poprosić o przetłumaczenie umowy na język ojczysty. W przypadku rozbieżności, wiążąca będzie wersja w języku ojczystym.

Prawo przewiduje umowy stałe (CDI), na czas określony (CDD, do 18 mies.), tymczasowe, w niepełnym wymiarze godzin oraz tzw. zatrudnienie okresowe. Jeżeli umowa nie została zawarta na piśmie, przyjmuje się, że pracownik został zatrudniony na czas nieokreślony (CDI) w pełnym wymiarze godzin.

We Francji istnieją przepisy dotyczące zawodów regulowanych. W zakresie ich wykonywania (np. adwokat, radca prawny, księgowy) obywatele polscy i krajów UE, które przystąpiły do Wspólnoty w 2004 r., podlegają regulacjom francuskim. Zawód regulowany to taki, którego wykonywanie jest uzależnione od spełnienia wymagań kwalifikacyjnych i warunków określonych w odrębnych przepisach. Więcej informacji można znaleźć na stronie: www.education.gouv.fr

Warunki pracy

Godziny pracy. Tygodniowy czas pracy wynosi tu tylko 35 godzin (151,67 godzin miesięcznie). Istnieje możliwość pracy w większym wymiarze – są to wtedy godziny nadliczbowe, lepiej płatne. Za każdą z pierwszych 8 dodatkowo przepracowanych godzin pracownik dostaje premię w wysokości 25 proc. wynagrodzenia, a za kolejne godziny 50 proc.

Podatki. Podstawowa stawka podatku od dochodów osobistych wynosi we Francji 30 proc. (przy rocznych dochodach od 26 819 do 71 898 euro). Osoby zarabiające do 9710 euro nie zapłacą podatku. Standardowa stawka VAT to 20 proc. Istnieją też trzy obniżone stawki VAT: 10 proc. (m.in. na transport osobowy, imprezy kulturalne, sportowe i rozrywkowe, hotele, zakwaterowania i restauracje), 5,5 proc. (środki medyczne i spożywcze, e-booki i książki) oraz 2,1 proc. (towary przemysłu chemicznego i niektóre gazety). Pamiętaj! We Francji obowiązek odprowadzania podatku w pełni spoczywa na pracowniku. Zaliczki na poczet podatku dochodowego nie są potrącane z pensji, jak to ma miejsce w Polsce.

Urlop. Urlop przysługuje każdej osobie, która przepracowała przynajmniej 10 dni w tym samym przedsiębiorstwie. Zatrudniony pracujący w niepełnym wymiarze godzin ma takie same prawa jak ten, który pracuje na pełen etat. Podstawą obliczenia liczby przysługujących dni urlopu jest tzw. rok urlopowy (zwykle okres od 1 czerwca do 31 maja następnego roku, inny kalendarz mają zawody objęte układami zbiorowymi, np. budowlańcy). Każdemu pracownikowi we Francji przysługuje 2,5 dnia płatnego urlopu za każdy przepracowany miesiąc. Za 12 miesięcy pracy należy się 30 dni roboczych urlopu (5 tygodni), za 10 miesięcy – 25, za 6 miesięcy – 15, za 5 miesięcy – 13 dni urlopowych. Urlop podstawowy (24 dni robocze, czyli 4 tygodnie) musi zostać wykorzystany w okresie urlopowym – 1 maja a 31 października.

Zasiłek dla bezrobotnych. Prawo do zasiłku dla bezrobotnych ma każda osoba poniżej 60. roku życia, która przepracowała we Francji co najmniej 122 dni (4 miesiące) lub 610 godzin w ciągu ostatnich 28 miesięcy (36 miesięcy, jeżeli ma więcej niż 50 lat) i spełnia następujące warunki:

została zwolniona z pracy (zasiłek nie przysługuje osobie, która sama złożyła wypowiedzenie, oprócz sytuacji wyjątkowych),
zarejestrowała się w urzędzie pracy (Pôle emploi) jako poszukująca pracy,
jest zdolna do podjęcia pracy,
ma mniej niż 60 lat,
aktywnie poszukuje pracy.

Wysokość zasiłku dla bezrobotnych ARE (Allocation d’aide au retour à l’emploi) zależy od wysokości zarobków przed utratą pracy. Dzienna stawka jest obliczana na podstawie przepracowanego okresu oraz wysokości otrzymywanego wynagrodzenia.

Długość pobierania zasiłku zależy od czasu zatrudnienia przed utratą pracy. Za każdy przepracowany miesiąc przysługuje miesiąc zasiłku. Maksymalny czas pobierania wynosi 730 dni (2 lata) dla bezrobotnych poniżej 50. roku życia (liczy się data zakończenia umowy o pracę) i 1 095 dni (3 lata) dla osób po 50. roku życia.

Zarobki i koszty życia

Ile zarobisz? 2340 euro – tyle wg. francuskiego urzędu statystycznego wynosiło średnie miesięczne wynagrodzenie „na rękę” w III kwartale 2022 r.

Ile musisz wydać? Koszt życia zależy w dużym stopniu od regionu, w którym mieszkasz. Różnica jest szczególnie znacząca między regionem paryskim a innymi prowincjami. Nawet w tym samym mieście ceny mogą się czasami bardzo różnić w zależności od dzielnicy. W samym Paryżu będziesz potrzebował na życie ok. 1500 euro miesięcznie. Zakwaterowanie stanowi główny wydatek większości francuskich gospodarstw domowych. Umowa najmu mieszkania jest zwykle podpisywana na 3 lata. Wynajem mieszkania o powierzchni 35 m2 na paryskich przedmieściach to koszt min. 1000 euro. Prawie połowę taniej może być na północy kraju.

Jak założyć firmę

Własna działalność gospodarcza. Jeżeli zamierzasz założyć we Francji własną działalność gospodarczą, masz do wyboru 3 możliwości:

własną działalność w ramach tzw. systemu klasycznego (entrepreneur individuel régime classic),
status przedsiębiorcy indywidualnego (micro-entrepreneur)
przedsiębiorstwo indywidualne z ograniczoną odpowiedzialnością (EIRL – entreprise individuelle à responsabilité limitée).

Pamiętaj, że w przypadku dwóch pierwszych rodzajów będziesz odpowiadał całym swoim majątkiem za działania przedsiębiorstwa.

We Francji wyróżniane są cztery grupy działalności: rzemieślnicza, przemysłowa, handlowa oraz wolne zawody reglamentowane i niereglamentowane. W ramach każdej z tych kategorii możesz podjąć samodzielną pracę (auto-entrepreneur).
Procedury rozpoczęcia działalności różnią się: jako rzemieślnik musisz uzyskać wpis do Rejestru Zawodów (Repertoire des metiers) prowadzonego przez Centrum Formalności Przedsiębiorstw (CFE – Centre de formalites des entreprises) działające przy właściwej terytorialnie Izbie Rzemieślniczej. Działalność przemysłową i handlową rejestruje się w Rejestrze Handlowym i Spółek (Registre du commerce et des societes), prowadzonym przez Centrum Formalności Przedsiębiorstw znajdujące się przy miejscowej Izbie Handlowo-Przemysłowej. Do wykonywania wolnego zawodu potrzebne jest zarejestrowanie w URSSAF (Unions pour le recouvrement des cotisations de Securite Sociale et d'Allocations Familiales), czyli francuskim odpowiedniku ZUS.

Do załatwienia formalności w każdym przypadku będziesz musiał okazać m.in. dowód osobisty, poświadczenie adresu i oświadczenie o niekaralności (déclaration sur l`honneur de non-condamnation).

Osoby samozatrudnione (auto-entrepreneur) nie płacą żadnych opłat ani składek, jeśli nie mają dochodów. Nie muszą też przejmować się VAT-em. Podatek od dochodu mogą płacić na takich zasadach, jak przedsiębiorstwa lub rozliczając się wspólnie z małżonkiem. Samozatrudnieni nie mają obowiązku posiadania osobnego konta bankowego. Jeśli jednak ich roczne zyski przekroczą określony pułap, zaczynają być traktowani jak jednoosobowe spółki.

Osoby wykonujące wolne zawody mogą też skorzystać z innych form prawnych – zostać handlowcem (commerçant) czy pracownikiem niezależnym (travailleur independant).

Przed rozpoczęciem działalności we Francji warto skorzystać ze szkoleń dla młodych przedsiębiorców. Warto też zajrzeć na stronę na stronę www.auto-entrepreneur.fr.

Kogo wchłonie rynek pracy?

We Francji pracę znajdą monterzy, murarze, hydraulicy, elektromechanicy, pracownicy produkcji, opiekunowie osób starszych, pracownicy służby zdrowia, a także bankowcy, księgowi oraz menedżerowie. W większości z tych zawodów wymagana jest znajomość języka francuskiego. Nie będzie ona konieczna w pracy sezonowej, np. przy zbiorach winogron.

Dozwolone od lat...

Praca jest możliwa od 16. roku życia. Nie będziesz mógł pracować dłużej niż 8 godzin dziennie, ani brać nocnych zmian. Do momentu ukończenia 18 lat twoje wynagrodzenie musi wynosić co najmniej 90 proc. płacy minimalnej. We Francji podjęto specjalne działania, które mają ułatwić wchodzenie młodym ludziom na rynek pracy – możliwe jest podpisanie umowy o staż. Możesz to zrobić, jeżeli jesteś wieku 16-25 lat, ukończyłeś obowiązkową edukację i chcesz zdobyć kwalifikacje zawodowe.

Czy wiesz, że...?

W momencie ubiegania się o obywatelstwo francuskie, można poprosić o modyfikację nazwiska i/lub imienia (demande de francisation) poprzez zastąpienie ich francuskimi odpowiednikami, dodanie francuskiego imienia do imienia polskiego, zastąpienie polskiego imienia wybranym imieniem francuskim, usunięcie polskiego imienia, jeśli posiada się już imię francuskie.
7,2 % – tyle w czerwcu 2022 r. wynosiła stopa bezrobocia we Francji. W przedziale wiekowym 15-24 lata wskaźnik ten był 2 razy wyższy (15,3 %).
1490 – tyle godzin rocznie spędza w pracy statystyczny Francuz.

#francja #praca

europraca • Francja