Estonia: Między Wschodem, Zachodem i Północą
Estonia przez ostatnie lata zasłużyła sobie na miano cyfrowego tygrysa Europy. Ale wysoki poziom digitalizacji usług publicznych to nie jedyna zaleta tego kraju. Inne to np. przejrzysty system podatkowy oraz korzystne warunki prowadzenia działalności gospodarczej.
Estonia uważa się bardziej za kraj skandynawski niż środkowoeuropejski. Podobnie jak w Szwecji czy Norwegii na ulicach Tallina bez problemu dogadasz się po angielsku.
Papierkowa robota, czyli formalności
Meldunek. Nie ma obowiązku meldunkowego dla obywateli krajów UE przebywających w Estonii do 90 dni. Powinieneś jednak zadeklarować miejsce zamieszkania. Musisz to zrobić w ciągu 30 dni od przyjazdu w lokalnym samorządzie odpowiadającym miejscu zamieszkania bądź w administracji Tallinna. Formalności możesz dokonać osobiście lub wysyłając deklarację pocztą tradycyjną wraz z kopią dokumentu tożsamości, albo wysyłając deklarację pocztą elektroniczną (wymagany podpis elektroniczny) lub używając serwisu internetowego w ramach www.eesti.ee (szczegółowe informacje dotyczące tej ostatniej procedury znajdują się na wskazanej stronie).
Posiadanie takiego wpisu jest ważne m.in. podczas egzekwowania miejscowych podatków przez lokalne samorządy bądź świadczenia usług komunalnych.
Legalizacja pobytu powyżej 3 miesięcy. Po upływie 90 dni jesteś zobowiązany do ubiegania się o kartę potwierdzającą prawo pobytu (ID Karta). Otrzymasz ją jeśli: posiadasz środki na życie w Estonii (oszczędności, świadczenia emerytalne otrzymywane ze swojego kraju), jesteś zatrudniony, założysz firmę lub studiujesz, a także jeśli mieszkasz z bliską osobą, która posiada długoterminowe pozwolenie na pobyt. Możesz go przedłużyć do 6 miesięcy bez ubiegania się o dodatkowe pozwolenie, jeśli zarejestrujesz się w Urzędzie Pracy; wykazujesz tym samym, że poszukujesz zatrudnienia.
Jak uzyskać czasowe prawo pobytu? Idź do najbliższego twojemu miejscu zamieszkania (jego adres można znaleźć tu: http://www.siseministeerium.ee/kov/) Biura Rejestracji Ludności Urzędu Miasta (Rehvastikuregister Osakond). Przedstaw dowód osobisty lub paszport i dokument wykazujący miejsce zamieszkania (umowa najmu lub kupna-sprzedaży lokalu). Urzędnik zarejestruje cię w systemie komputerowym.
Następnie w ciągu miesiąca musisz osobiście udać się do Urzędu ds. Obywatelstwa i Migracji (Kodakondsus- ja Migratsiooniamet), aby sfinalizować formalności i uzyskać ID Karta (adres właściwego urzędu znajdziesz tu: http://politsei.ee/). Wniosek o prawo do pobytu czasowego będzie rozpatrywany przez około miesiąc. Po pomyślnemu przejściu procedury otrzymasz kartę potwierdzającą prawo pobytu i swój numer identyfikacyjny. Czasowe prawo pobytu otrzymasz na 5 lat, może być przedłużone automatycznie – o ile nie zmieniły się warunki zezwolenia lub nie wystąpiły okoliczności będące podstawą do odmowy przedłużenia.
Pamiętaj: podobne prawo do legalizacji pobytu mają członkowie twojej rodziny (pod warunkiem, że nie pochodzą spoza państw UE).
Istnieje także możliwość ubiegania się o pobyt stały. Więcej informacji znajdziesz na stronie: https://www2.politsei.ee/en/teenused/residence-permit/pikaajalise-elaniku-elamisluba/.
Formalności przy podejmowaniu pracy. Twoja umowa o pracę w Estonii musi zawierać informacje o czasie pracy, wynagrodzeniu, ewentualnych dodatkowych benefitach, urlopie; dane pracodawcy i pracobiorcy, datę zawarcia umowy i rozpoczęcia pracy, zakres obowiązków, miejsce wykonywania obowiązków i formę pracy.
Będzie sporządzona w dwóch egzemplarzach – jeden otrzymasz ty, drugi zachowa pracodawca. Istnieje możliwość zawarcia ustnej umowy o pracę, ale nie na okres dłuższy niż 2 tygodnie. Umowy o pracę nabiera mocy prawnej w momencie rozpoczęcia pracy lub podpisania dokumentu. Estońskie prawo przewiduje umowy na okres próbny, ale pamiętaj – czas ich obowiązywania nie może być dłuższy niż 4 miesiące! Długość okresu próbnego musi być również określona w umowie o pracę. Pracownik lub pracodawca mogą rozwiązać umowę o pracę na czas określony.
Warunki pracy
Godziny pracy. Standardowy czas pracy w Estonii wynosi 8 h dziennie i 40 h w tygodniu. Soboty i niedziele są dniami wolnymi, choć występuje szereg wyjątków. Istnieje możliwość pracy w ramach nadgodzin, ale towarzyszą jej obostrzenia – dotyczą na przykład kobiet w ciąży, górników lub ludzi z pewnymi problemami zdrowotnymi. Sumaryczny uśredniony czas twojej pracy (bierze się pod uwagę liczbą przepracowanych godzin w ciągu 4 miesięcy) w skali tygodnia nie może przekraczać 48 godzin.
Podatki. Estońskich pracowników obowiązuje jedna stawka podatku liniowego. Wynosi 20%, bez względu na wysokość zarobków. Podstawowa stawka podatku VAT to zaś 18%. Na niektóre towary obowiązują stawki obniżone: 3% lub 0%. Dzięki tak prostemu systemowi podatkowemu Estonia zajmuje 1 miejsce w rankingu międzynarodowej konkurencyjności podatkowej (International Tax Competitiveness Index).
Aby ubiegać się o zwrot podatku VAT musisz zwrócić się do Urzędu ds. Podatków i Ceł. Szczegółowe informacje w tej sprawie znajdziesz na stronie internetowej Urzędu: https://www.emta.ee/eng.
Urlop. Pracownik ma zwykle prawo do 28 dni urlopu wypoczynkowego w skali roku (liczonego nie kalendarzowo, a według stażu pracy). Jeżeli zaś jest to twój pierwszy rok pracy, a przepracowałeś już 6 miesięcy, przysługuje ci prawo do urlopu w liczbie dni proporcjonalnej do przepracowanej liczby miesięcy. Ponadto istnieją grupy ludzi, którym przysługuje dłuższy urlop. To między innymi górnicy (35 dni), urzędnicy szczebla państwowego i samorządowego (35 dni) czy personel akademicki i badawczy (56 dni).
Pamiętaj również o możliwości zwrócenia się o urlop bezpłatny – będzie on możliwy pod warunkiem uzyskania zgody pracodawcy.
Zasiłek dla bezrobotnych. Masz prawo do zasiłku dla bezrobotnych, jeśli zarejestrowałeś się w miejscowym urzędzie pracy i złożyłeś wniosek o zasiłek, a także jeśli opłacałeś ubezpieczenie na wypadek bezrobocia przez min. 12 miesięcy przez 36 miesięcy przed utratą pracy. Ile wyniesie świadczenie? To zależy od tego, ile wynosiły twoje zarobki.
Zarobki i koszty życia
Ile zarobisz? Minimalna pensja miesięczna wynosi 654 euro (dane z czerwca 2022 r.), a średnia – 1693 euro. W praktyce wysokość wynagrodzenia danego pracownika zależy od sektora. Najlepiej opłacani są m.in. pracownicy branży IT, inżynierowie oraz managerowie w sektorze finansowym.
Ile musisz wydać? Życie w Estonii nie należy do tanich. Opłaty za dwupokojowe mieszkanie w Estonii (gaz, woda, elektryczność) w skali miesiąca wynoszą 160 euro (średnia dla kraju, w stolicy koszty będą wyższe). Bilet miesięczny na komunikację miejską to wydatek rzędu 35 euro. Litr benzyny na estońskich stacjach kosztuje niecałe 2 euro (październik 2022).
Jak założyć firmę
Własna działalność gospodarcza. O estońskim CIT słyszał chyba każdy. Bo nigdzie w Europie nie ma tak dobrych warunków do prowadzenia spółki, jak w Estonii. Plusem jest dogodne położenie geograficzne (bliskość kulturowa i geograficzna nie tylko z krajami Europy Wschodniej, ale również ze Skandynawią) oraz rozwinięty sektor usług i technologiczny (wysoki poziom digitalizacji – około 95 proc. deklaracji podatkowych składa się drogą elektroniczną). Mało tego: przedsiębiorca skorzysta na niskich stawkach podatków oraz transparentnych przepisach podatkowych.
Jako obywatel kraju UE nie spotkasz się z dodatkowymi restrykcjami przy inwestowaniu lub zakładaniu firmy (dotyczy to między innymi nabywania gruntów), będziesz traktowany na równi z podmiotami estońskimi.
Działalność prowadzić możesz jako osoba prawna lub poprzez samozatrudnienie (w pierwszym przypadku musisz rejestrować się w Rejestrze Handlowym, w drugim – jest to fakultatywne).
Gdy zakładasz działalność gospodarczą jako osoba prawna na początek musisz zarejestrować się w Rejestrze Handlowym. Rejestracja nie zajmie dużo czasu. Możesz zdecydować się także na rejestrację u notariusza. Firma musi mieć nazwę inną od nazw dotychczas zarejestrowanych firm. Przedsiębiorstwo musi mieć siedzibę na terenie Estonii.
Najbardziej powszechnymi formami firm są: prywatna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (o kapitale przynajmniej 2500 euro; forma dobra dla firm małych i średnich o prostej strukturze zarządzania) oraz publiczna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (kapitał min. 25000 euro, dobra forma dla dużych firm oraz obowiązkowa dla banków i towarzystw ubezpieczeniowych). Regulacje dotyczące osób prawnych i fizycznych w estońskim prawie reguluje Kodeks Handlowy Estonii (więcej: www.just.ee).
W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej procedura rejestracyjna jest prostsza (zajmie na ogół 1 dzień, w przypadku rejestracji u notariusza wydłuży się do 2-3 dni), nie jest wymagany kapitał zakładowy (będziesz jednak odpowiadał całym majątkiem w przypadku zasadnych roszczeń). Konieczne będzie uiszczenie skromnej opłaty, wskazanie miejsca zameldowania na terytorium Estonii oraz wybór rodzaju prowadzonej działalności z Estońskiej Klasyfikacji Działalności Gospodarczych.
Kogo wchłonie rynek pracy
Wiele ofert znajdą osoby, które chciałyby podjąć pracę w gastronomii, budownictwie, hotelarstwie, handlu, jako fryzjerzy czy pomoc domowa. W przypadku znacznej części z tych zawodów koniecznym warunkiem będzie jednak znajomość języka estońskiego. Dodatkowym atutem będzie znajomość rosyjskiego lub angielskiego. Na brak ofert nie powinni narzekać wykwalifikowani specjaliści, szczególnie w obszarach: IT, nowych mediów, komunikacji i finansów.
Dozwolone od lat...
W Estonii można zatrudnić osobę niepełnoletnią, ale przy spełnieniu określonych warunków. Praca musi być stosunkowo lekka i nie może utrudniać uczęszczania na zajęcia szkolne (gdy osoba jeszcze się uczy). Do zawarcia umowy z nieletnim konieczna jest pisemna zgoda nieletniego i wcześniejsza zgoda legalnych przedstawicieli. Zatrudniający dodatkowo jest zobowiązany do uzyskania zgody miejscowego inspektora pracy w przypadku zatrudniania niepełnoletniego pomiędzy 7. i 14. rokiem życia.
Nieletni w wieku pomiędzy 7 i 12 lat może brać udział w lekkich pracach w obszarach kultury, sztuki, sportu i reklamy. Jednak praca nie może przekraczać wytrzymałości psychicznej lub fizycznej młodej osoby.
Czy wiesz, że...?
- Język estoński może być dla Polaków nie lada wyzwaniem – to daleki krewny węgierskiego i fińskiego. Na szczęście znajomość angielskiego (wśród młodszego i średniego pokolenia) oraz rosyjskiego (u starszych oraz wśród licznych mniejszości narodowych – Estończycy stanowią około dwóch trzecich populacji kraju) jest powszechna.
- 5,5% – taka była stopa bezrobocia. Analitycy OECD przewidują jednak, że do końca 2023 wzrośnie – o ok. jeden punk procentowy.
Data utworzenia: