Studia w Niemczech
Żaden inny kraj w Europie nie oferuje tak bogatego wachlarza kierunków studiów. Na korzyść naszego zachodniego sąsiada przemawiają również bliskość geograficzna, brak opłat za studia w większości landów oraz swobodny dostęp do rynku pracy. W zasadzie nie trzeba też znać języka niemieckiego – wystarczy angielski.
System nauki i szkolnictwa wyższego
Uczelnie. W Niemczech sektor szkolnictwa wyższego obejmuje 120 uniwersytetów (Universitäten) i szkół wyższych (technicznych, pedagogicznych, teologicznych), 57 akademii muzycznych i artystycznych (Kunsthochschulen) oraz 207 wyższych szkół zawodowych (Fachhochschulen). Można też kształcić się w szkołach administracji publicznej (Verwaltungsfachhochschulen) oraz prowadzonych przez niektóre landy szkołach zawodowych (Berufsakademien), działających w tzw. systemie dualnym, czyli łączących tradycyjną edukację z praktykami zawodowymi. W sumie do wyboru jest, bagatela, 380 szkół wyższych w ponad 170 miastach, a na nich ponad 20 tys. kierunków, w tym wiele tysięcy w jęz. angielskim. Wyszukiwarkę znaleźć można na stronach: Niemieckiej Centrali Wymiany Akademickiej (Deutscher Akademischer Austausch Dienst, DAAD) oraz Konferencji Rektorów Szkół Wyższych (HRK). Co ważne, DAAD ma swoje przedstawicielstwo w Polsce, które z chęcią odpowie na wszelkie pytania. Warto zajrzeć również na portale https://www.studying-in-germany.org/ oraz https://erudera.com/germany/. Niemcy są państwem federalnym, co w przypadku szkolnictwa wyższego oznacza, że w zależności od landu zasady funkcjonowania szkół mogą się różnić. Warto o tym pamiętać planując wyjazd.
Stopnie akademickie. Po 3-letnich studiach I stopnia uzyskuje się dyplom licencjata (B.A., B.Sc., bachelor of engineering, itd.). Studia II stopnia (zwykle dwuletnie) pozwalają uzyskać tytuł magistra (M.A., M.Sc., master of engineering, itd.), a studia doktoranckie (trwające od dwóch do pięciu lat) – tytuł doktora. Na niektórych kierunkach nauka nie kończy się uzyskaniem tytułu naukowego – konieczne jest również zdanie państwowego egzaminu. Dotyczy to m.in. prawa, medycyny, farmacji i kierunków pedagogicznych.
Rekrutacja - wymagania i formalności
Tryb rekrutacji i dokumenty. W przypadku Polaków podstawowym warunkiem jest zdana matura. Świadectwa dojrzałości wydane przez licea profilowane i zawodowe umożliwiają podjęcie studiów tylko na kierunkach o zbliżonym profilu. By przekonać się, czy posiadany przez ciebie dokument wystarczy, by ubiegać się o miejsce na studiach w Niemczech, skorzystaj z wyszukiwarki na stronie DAAD. Ubieganie się o miejsce na studiach w Niemczech trzeba zacząć od zorientowania się, czy wybrany przez nas kierunek jest objęty regulacją (numerus clausus) – sprawdzisz to w każdej wymienionych wyżej wyszukiwarek. Jeśli okaże się, że nie, przed tobą drugi krok. Musisz ustalić, czy uczelnia, na której masz zamiar studiować, należy do systemu uni-assist. To procedura rekrutacyjna zorganizowana przez DAAD i HRK, pozwalająca na złożenie jednego kompletu dokumentów przy ubieganiu się o miejsce na kilku uniwersytetach. Obecnie lista współpracujących uczelni liczy ponad 130 pozycji. Uwaga! Uni-assist nie jest usługą darmową – jako obywatel Unii Europejskiej musisz zapłacić: 75 euro za pierwszy wybrany uniwersytet i 15 euro za każdy kolejny wskazany. Zwykle i tak jest to tańsze od tłumaczenia, kopiowania i potwierdzania kilku kompletów dokumentów. Jeśli twoja szkoła nie należy do systemu uni-assist, musisz o wszystko zadbać sam. Skontaktuj się z nią i sprawdź jej wymagania. A jeśli wybrałeś medycynę, stomatologię, weterynarię lub farmację – i twój kierunek objęty jest numerus clausus – musisz skorzystać z procedury rekrutacyjnej na stronie www.hochschulstart.de, stworzonej przez HRK. Niezależnie od sposobu rekrutacji, musisz zgromadzić zestaw wymaganych dokumentów. Chodzi przede wszystkim o oficjalnie potwierdzoną kopię dokumentu umożliwiającego w Polsce dostęp do studiów wyższych (czyli w praktyce – świadectwo maturalne), przetłumaczoną listę przedmiotów i ocen ze szkoły średniej, zdjęcie paszportowe i fotokopię paszportu oraz potwierdzenie znajomości języka (więcej w rozdziale Znajomość języka, certyfikaty). Pamiętaj, by po otrzymaniu potwierdzenia przyjęcia na studia (letter of acceptance) dokonać rejestracji na uczelni – dopiero wtedy będziesz mógł korzystać z pełni praw studenckich. Więcej szczegółów znajdziesz na stronie DAAD.
Terminy. Jeśli chcesz zacząć naukę od semestru zimowego, czyli w październiku, na złożenie dokumentów (bezpośrednio, przez uni-assist lub www.hochschulstart.de) masz czas od końca maja do 15 lipca. Potwierdzenie przyjęcia na studia otrzymasz wówczas w sierpniu lub wrześniu. Jeśli interesuje cię rozpoczęcie nauki od semestru letniego (np. w kwietniu), dokumenty składasz między początkiem grudnia a 15 stycznia. Od tych zasad są jednak wyjątki – zawsze sprawdzaj terminy na stronach wybranych uczelni!
Egzaminy. Organizowane są tylko w nielicznych przypadkach – np. w szkołach artystycznych i sportowych, ale także na kierunkach architektonicznych i związanych z projektowaniem. Zwykle o kolejności kandydatów decydują oceny ze świadectw szkoły średniej.
Znajomość języka, certyfikaty
Na kierunkach z wykładowym niemieckim wymagane są certyfikaty TestDaF (Test Deutsch als Fremdsprache) lub DSH (Deutsche Sprachprüfung für den Hochschulzugang). Więcej szczegółów nt. niemieckich certyfikatów językowych znajdziesz na stronach www.daad.de, www.testdaf.de lub organizacji FaDaF (Fachverband Deutsch als Fremdsprache - Professional Association of German as a Foreign Language). Tam, gdzie wykładowym jest angielski, konieczne jest przedstawienie certyfikatu TOEFL, IELTS lub podobnych. O liczbę wymaganych punktów trzeba zapytać na wybranej uczelni. Wyszukiwarkę kierunków nauczanych w językach innych niż niemiecki znajdziesz na stronie www.daad.de. W 2020 r. było ich ponad 2 tysiące.
Pozwolenie na pobyt
Jako obywatel Unii Europejskiej możesz wjechać na terytorium Niemiec na podstawie paszportu lub dowodu osobistego. Jeśli zarejestrowałeś się na uczelni i znalazłeś zakwaterowanie, masz tydzień lub dwa tygodnie, by zgłosić się do lokalnego urzędu (Einwohnermeldeamt lub Bürgeramt), by zarejestrować swój pobyt (uzyskasz confirmation of registration). Urzędnikom trzeba przedstawić paszport, zaświadczenie o zakwaterowaniu (np. umowę najmu lub oświadczenie z akademika) oraz dokument potwierdzający przyjęcie na studia. Więcej informacji znajdziesz na stronie Study in Germany.
Koszty studiów i zakwaterowania
Czesne. Studia są bezpłatne, studenci płacą natomiast opłaty semestralne – w większości landów od 50 do 70 euro. Więcej informacji znajdziesz na stronie DAAD.
Utrzymanie i zakwaterowanie. By przeżyć w Niemczech miesiąc jako student, będziesz potrzebował co najmniej 800 euro – większość z tych pieniędzy wydasz na zakwaterowanie, wyżywienie i materiały dydaktyczne. Jeśli chcesz poszaleć, powinieneś mieć do dyspozycji 1200 euro miesięcznie. Zakwaterowania powinieneś szukać z dużym wyprzedzeniem – tani pokój znaleźć trudno. Swoje pierwsze kroki skieruj do uczelnianego biura organizacji Studentenwerk, która pomaga znaleźć miejsce w akademikach i hostelach. Za jednoosobowy pokój studencki zapłacisz od 120 do 200 euro miesięcznie, za małe mieszkanie – od 250 do 270 euro. Studentenwerk pomoże ci także w znalezieniu zakwaterowania na mieście – wskaże oferty i doradzi w kwestiach prawnych (korzystanie z usług tej organizacji wymaga opłacania składek). Szukając zakwaterowania na własną rękę, zwróć uwagę na specyficzny język ogłoszeń - „cold rent” oznacza tyle, co polski dopisek „bez liczników”. Cena uwzględniająca opłaty za wodę, ogrzewanie czy prąd opatrzona będzie uwagą „warm rent”. Jeśli zdecydujesz się skorzystać z usług agenta nieruchomości sprawdź, czy ma odpowiednią licencję i należy do Ring of German Estate Agents (RDM). Musisz się też liczyć z koniecznością opłacenia czynszu za dwa miesiące z góry oraz uiszczenia depozytu – zwykle w wysokości czynszu za jeden, dwa lub trzy miesiące. Szukając tymczasowego zakwaterowania w hostelach, sprawdź oferty na portalach www.hostelworld.com, www.jugendherberge.de oraz www.hostelbookers.com. Kto ma ochotę zaoszczędzić, może skorzystać z pakietu usług oferowanego przez niemiecką organizację studencką Studentenwerk. Pakiet Studentenwerk kosztuje (w zależności od oferty) ok. 160-360 euro za miesiąc i obejmuje m.in. zakwaterowanie oraz wyżywienie w stołówce studenckiej.
Życie studenckie
Niemieckie szkolnictwo wyższe to absolutna światowa czołówka – zarówno pod względem osiągnięć naukowych, jak i infrastruktury. Tu nikt nie boi się ścisłej kooperacji z pracodawcami – możesz się więc spodziewać mnóstwa praktycznych zajęć. Przybysze z Polski chwalą też porządek, przewidywalność i profesjonalne podejście wykładowców do swoich obowiązków. Od studentów uczelnie wymagają samodzielności i odpowiedzialności. Młodzi ludzie sami wytyczają swoją ścieżkę edukacyjną, oni też muszą myśleć o tym, jak ze zdobytej wiedzy zrobić użytek w późniejszej pracy zawodowej. Wiele korzyści studentom daje przynależność do organizacji studenckich (Studentenwerk). Zapewniają one m.in. rozrywki kulturalne i zniżki w kafeteriach. Rok akademicki podzielony jest na dwie części. W wyższych szkołach zawodowych semestr zimowy zaczyna się 15 września i trwa do końca lutego, semestr letni trwa od 15 marca do końca sierpnia. Na uniwersytetach semestr zimowy startuje 15 października i trwa do marca, semestr letni zaczyna się 15 kwietnia, a kończy we wrześniu.
Stypendia
Możliwości uzyskania wsparcia są uzależnione od uczelni i kierunku studiów: wszystkie informacje znajdziesz w wyszukiwarce na stronie www.daad.de. Uwzględniono w niej stypendia przyznawane przez różnego rodzaju fundacje, uczelnie i instytucje. Jeśli będziesz miał wątpliwości, zwróć się do polskiego przedstawicielstwa DAAD. Grant, przyznawany przez DAAD na studia magisterskie, wynosi 861 euro miesięcznie.
Studenci z UE mogą także starać się np. o rządowe stypendium BAföG, składające się w połowie z grantu, a w połowie z pożyczki. Więcej dowiesz się z publikacji Eurydice.
Praca dla studenta
Jako student możesz pracować dowolną ilość godzin. Jeśli jednak nie chcesz płacić składek na ubezpieczenie społeczne, możesz pracować maksymalnie 20 godzin w tygodniu. Znając niemiecki ze zdobyciem zatrudnienia nie powinieneś mieć większych problemów, bezrobocie u naszych zachodnich sąsiadów jest niskie (pod koniec 2019 r. nie przekroczyło 5%), również wśród młodzieży. Szczegółowe informacje o zasadach pracy znajdziesz na stronie Study in Germany oraz na stronie Federalnej Agencji Zatrudnienia (Bundesagentur für Arbeit).
Data utworzenia: