Studia w Szwajcarii
Szwajcaria nie należy do Unii Europejskiej, ale uczestniczy w Procesie bolońskim. To oznacza, że organizacja studiów wygląda podobnie jak w innych krajach Europy. Nauka na uniwersytetach jest płatna, ale nie tak droga, jak można by się było spodziewać – najniższe czesne wynosi 1000 euro.
System nauki i szkolnictwa wyższego
Uczelnie. Działa tu 12 uniwersytetów badawczych – 10 prowadzonych przez kantony i 2 federalne: w Lozannie (EPFL) i Zurichu (ETHZ), są dwie szkoły wyższe (w Genewie i Brig) oraz wiele innych uczelni,
m.in. 9 szkół zawodowych (niem. Fachhochschulen, fr. Hautes écoles specialisées), a także 20 pedagogicznych i teologicznych.
Liczba miejsc na niektórych kierunkach jest odgórnie ograniczana. Listę szkół wyższych wraz z danymi kontaktowymi znajdziesz na stronie swissuniversities.ch, prowadzonej przez Szwajcarską Konferencję Instytucji Szkolnictwa Wyższego (ang. Swiss Conference of Higher Education Institutions, niem. Geschäften der Schweizerischen Hochschulkonferenz, SHK). Wykaz oferowanych kierunków dostępny jest na stronie studyprogrammes.ch.
Rok akademicki w Szwajcarii podzielony jest na semestr jesienny (zaczyna się w 38. tygodniu roku, kończy w 51.) oraz wiosenny (start w 8. tygodniu, koniec w 22.).
Stopnie akademickie. Pierwszy etap to studia licencjackie (bachelor studies), trwające 3 lata. Po nich można kontynuować naukę na studiach magisterskich (zwykle 2 lata), które kończą się uzyskaniem tytułu magistra w danej dziedzinie (master of theology, law, medicine, dental medicine, veterinary medicine, arts, science, engineering). Najwyższy poziom to studia doktoranckie, trwające minimum od 3 do 5 lat. Te ostatnie odbyć można wyłącznie na publicznych uniwersytetach i w instytutach federalnych. Na niektórych kierunkach uczelnie oferują też zintegrowaną ścieżkę nauczania, łączącą I i II etap studiów. Nauka trwa od 4 do 6 lat i kończy się uzyskaniem Lizenziat Dyplom – wbrew nazwie odpowiada on polskiemu magistrowi. Absolwenci studiów licencjackich, magisterskich i doktoranckich mają do wyboru wiele dalszych kursów: Master of Advanced Studies (co najmniej roczne), Diploma of Advanced Studies (co najmniej półroczne), Certificate of Advanced Studies (co najmniej 2-3 miesięczne) i Teaching Diploma for Academic Upper Secondary Schools (roczne). Więcej informacji na stronie swissuniversities.ch.
Rekrutacja - wymagania i formalności
Tryb rekrutacji i dokumenty. Szczegółowe zasady rekrutacji określają same uczelnie. Warunkiem podjęcia studiów I stopnia w Szwajcarii jest zdanie matury (zwanej tu Berufsmaturität). Umożliwia ona naukę na uniwersytetach naukowo-badawczych i nauczycielskich oraz instytutach technologicznych. Trzeba jednak pamiętać, że przepisy dotyczące uznawalności wykształcenia zdobytego zagranicą są w Szwajcarii zróżnicowane – każdy kraj związkowy ma prawo zdefiniować je inaczej.
Dokumenty składa się przez internet, rekrutacja jest zwykle dwuetapowa. W pierwszej fazie kandydaci przesyłają wyłącznie zgłoszenie, w drugiej (jeśli okaże się, że jest dla nich miejsce) – pozostałe dokumenty: m.in. dyplom ukończenia szkoły średniej (przetłumaczony i potwierdzony), kopię dowodu tożsamości, zdjęcie i potwierdzenie znajomości języka wykładowego (certyfikat).
Zagraniczni studenci zainteresowani studiowaniem medycyny, stomatologii i weterynarii muszą składać dokumenty elektronicznie – poprzez portal swissuniversities.ch (w 2020 r. termin przyjmowania zgłoszeń mijał 15 lutego). Szanse na podjęcie nauki na tych kierunkach są jednak małe – przyjmowane są wyłącznie te osoby, które uzyskały w Szwajcarii prawo wykonywania pracy (Erwerbstätigkeit). Szczegóły na stronie swissuniversities.ch (w języku niemieckim).
Terminy. Dokumenty przyjmowane są zwykle od stycznia do kwietnia. Szczegółowy harmonogram (w jęz. niemieckim) znajdziesz na stronie swissuniversities.ch.
Egzaminy. Egzaminy wstępne organizuje tylko jedna szkoła wyższa – Uniwersytet w St. Gallen, który postanowił ograniczyć liczbę zagranicznych studentów do 25 proc. Inne uczelnie zastrzegają sobie wyłącznie prawo do sprawdzenia umiejętności językowych kandydata. Więcej o egzaminach w St. Gallen na stronie uniwersytetu.
Znajomość języka, certyfikaty
Wszystkie uczelnie wymagają dobrej znajomości języka wykładowego. Pierwsze, co trzeba zrobić, to zorientować się, czy na danej uczelni używa się języka francuskiego (m.in. w Genewie, Neuchâtel i Lozannie), niemieckiego (m.in. Zurich, Lucerna, St. Gallen) czy włoskiego (Uniwersytet w Lugano). Każda uczelnia na swojej stronie informuje, jakich certyfikatów wymaga. Pomocną ściągę znajdziesz na stronie Studying in Switzerland. Z roku na rok przybywa też kierunków nauczanych w języku angielskim.
Pobyt i ubezpieczenie
Rozpoczynając studia w Szwajcarii, musisz dopełnić formalności pobytowych. Po przyjeździe masz 14 dni na złożenie w lokalnym urzędzie (niem. Einwohnerkontrolle, ang. Residents' Registration Office) podania o rejestrację pobytu. Urzędnicy poproszą cię o przedstawienie wypełnionego wniosku, okazanie dowodu tożsamości, zaświadczenia o przyjęciu na studia i miejscu zakwaterowania oraz złożenie dwóch fotografii. Najtrudniejsze może być spełnienie ostatniego warunku: trzeba udowodnić, że posiada się odpowiednie środki na przeżycie, przedstawiając np. wyciąg z rachunku bankowego. Więcej informacji na stronie Szwajcarskiego Departamentu Spraw Zagranicznych.
Koszty studiów i zakwaterowania
Czesne. Nauka jest płatna, ale stosunkowo niedroga. Według Eurydice studenci płacą od 616 do 10226 euro za rok nauki, przy czym zazwyczaj czesne dla zagranicznych studentów jest wyższe.
Utrzymanie i zakwaterowanie. Szwajcaria to jeden z najdroższych krajów świata. Zakwaterowania szukaj w internecie oraz w uczelnianych biurach ds. studentów i biurach organizacji studenckich. Ich listę znajdziesz tutaj lub tutaj. Wynajęcie pokoju w akademiku będzie cię kosztować ok. 400 franków miesięcznie, stancja „na mieście” to wydatek rzędu 500-900 franków. Za wyżywienie zapłacisz miesięcznie ok. 550 franków. Jeśli twój budżet nie jest z gumy, będziesz się musiał ograniczyć do barów studenckich. Restauracje, szczególnie w centrach miast, są tak drogie, że limit przekroczyłbyś w jedno popołudnie – zwykły obiad kosztuje w przeliczeniu ok. 150 złotych. Więcej na blogu Studying in Switzerland. W sumie roczny pobyt w kraju Helwetów może kosztować od 21 do 31 tys. franków szwajcarskich (90-130 tys. zł).
Życie studenckie
Małe grupy, kameralne kampusy, przyjazna atmosfera, doskonale wyposażone instytuty badawcze i laboratoria oraz zaangażowani w swoją pracę wykładowcy. To nie cytat z broszury reklamowej – to streszczenie wpisów na forach internetowych, których autorami są studiujący w Szwajcarii. Dużo trudniej wśród tych wpisów znaleźć opisy balang w akademikach czy wielodniowych wypraw na narty. Studia w Szwajcarii to poważne wyzwanie – egzaminy są trudne, lektur sporo, a sposób prowadzenia zajęć zmusza do aktywnego myślenia.
Stypendia
Wsparcia finansowego dla zagranicznych studentów udziela m.in. rząd Szwajcarii poprzez miejscowe ministerstwo edukacji, badań i innowacji (ang. The State Secretariat for Education, Research and Innovation, fr. Secrétariat d’Etat à la formation, à la recherche et à l'innovation – SEFRI). Koordynuje ono m.in. przyznawanie stypendiów naukowych dla najzdolniejszych absolwentów, którzy nie ukończyli 35. roku życia i którzy znają język, w którym studia przebiegają (niemiecki, francuski, włoski lub angielski). Stypendia te są udzielane na pobyty badawcze oraz studia doktoranckie (wyjątkowo w przypadku stypendiów artystycznych możliwe jest przyznanie stypendium na studia na poziomie magisterskim). Wsparcie udzielane jest przez okres dwunastu miesięcy i nie może być pobierane równolegle z innym stypendium. Szczegóły na stronie Ambasady Szwajcarii w Polsce.
Studenci w Szwajcarii mogą też liczyć na stypendia socjalne, średnio 8273 euro rocznie w zależności od kantonu. Przyznawane są one w większości studentom, którzy nie ukończyli 35 roku życia. W roku akademickim 2019/2020 na studiach licencjackich z takiej pomocy korzystało ok. 7% studentów. Więcej informacji w broszurze Eurydice. Listę wszystkich stypendiów na rok 2020 znajdziesz na stronie Studying in Switzerland oraz Euraxess.
Praca dla studenta
Obywatele Unii Europejskiej, którzy dostaną się na studia w Szwajcarii, mogą pracować przez 15 godzin tygodniowo – pod warunkiem, że poinformują urząd imigracyjny o podjęciu zatrudnienia. Zdobycie pracy nie powinno być szczególnym problemem – według Trading Economics w lipcu 2023 r. stopa bezrobocia u Helwetów wynosiła 1,9 proc. i należała do najniższych w Europie. Zarobki są za to bardzo wysokie – przeciętna szwajcarska płaca brutto w 2023 r. wynosiła ok. 6665 CHF (czyli ok. 30 tys. zł), nie istnieje za to pojęcie płacy minimalnej. Studenci, pracujący na część etatu, zarabiają ok. 3500 CHF.
W poszukiwaniu pracy zwróć się do uczelnianych biur karier. Twoje pojawienie się nikogo nie zdziwi – co piąty pracownik w Szwajcarii to obcokrajowiec. Ofert możesz też poszukać na niemieckojęzycznym portalu www.students.ch. Więcej szczegółów na stronie Studying in Switzerland.
Data utworzenia: