ABC wolontariatu za granicą
Możliwości wolontariatu w Europie jest dużo. I będzie coraz więcej. Unijne państwa zgodnie uznają, że praca społeczna w innym kraju służy rozwojowi społecznemu i ekonomicznemu Europy i zwiększeniu mobilności Europejczyków - a to jeden z priorytetów polityki młodzieżowej Unii Europejskiej.
Rozważ „za” i „przeciw”
Wolontariat za granicą ma wiele oblicz. Możesz wyjechać i na kilka dni, i na kilkanaście miesięcy. Samodzielnie lub z grupą znajomych. Są prace bardzo ciężkie, ale bywają też… lekkie, łatwe i przyjemne. Czasami za wyjazd trzeba słono zapłacić, ale w wielu przypadkach wolontariusz za swoją pracę dostaje całkiem pokaźne kieszonkowe. Dlatego decyzję o wyjeździe zawsze warto przemyśleć. By dokonać właściwego wyboru.
Dzięki wolontariatowi możesz spotykać interesujących ludzi, odwiedzać egzotyczne miejsca, poznawać nowe obyczaje, nauczyć się języka obcego, zdobywać tak cenione przez pracodawców doświadczenie zawodowe – to najczęściej wymieniane korzyści z wolontariatu za granicą. Ale są i koszty. Rozłąka z rodziną i przyjaciółmi, praca w trudnych warunkach i bez wynagrodzenia, kłopoty z readaptacją w kraju po dłuższym pobycie za granicą – to tylko niektóre z nich. Wszystkie „za” i „przeciw” warto rozważyć przed podjęciem decyzji o wyjeździe. Bo to co dla jednych może jest niezapomnianą przygodą i bezcennym życiowym doświadczeniem dla innych może skończyć się przedwczesnym powrotem do domu i goryczą z powodu bezsensownie straconego czasu.
Przed podjęciem decyzji o wyjeździe warto też poznać doświadczenia, tych, którzy już zdecydowali się na ten krok. Oto co o swoim rocznym pobycie w charakterze wolontariusza na Cyprze opowiada Kevin ze Świnoujścia.
Skąd się bierze wolontariat
Przeważnie z potrzeby organizacji i instytucji prowadzących działalność niekomercyjną. To one tworzą projekty i programy dla wolontariuszy. Chcą w ten sposobów wzbogacić ofertę swoich organizacji, zwiększyć pomoc potrzebującym, podnieść potencjał pracy organizacji, nadać jej wymiar międzykulturowy. A zatem, abyś mógł wyjechać na wolontariat, organizacja lub instytucja musi wcześniej przygotować projekt, określając w nim zadania wolontariusza, czas pracy, opiekę, warunki pobytu, sposób przygotowania do pracy etc.
Projekty najczęściej przygotowują organizacje przyjmujące wolontariuszy (tzw. organizacje goszczące). Zdarza się, że w procesie tym uczestniczy wolontariusz i/lub organizacja wysyłająca wolontariuszy. W wypadku wolontariatu o charakterze misyjnym lub humanitarnym, który najczęściej polega na pomocy potrzebującym, projekty tworzą organizacje wysyłające wolontariuszy lub sponsorzy wolontariatu (więcej - poniżej).
Wolontariat międzynarodowy – jak to działa
Organizacja przyjmująca wolontariusza jest pierwszym aktorem wolontariatu. Drugim jest sam wolontariusz. To (najczęściej młody) człowiek, który dobrowolnie i za darmo chce pomagać organizacji za granicą. Trzecim, równie ważnym, choć nie zawsze występującym, aktorem, jest organizacja wysyłająca. To organizacja z kraju wolontariusza, która przygotowuje go do wyjazdu i pomaga z załatwieniu wszelkich formalności. Aktorem czwartym są organizacje, instytucje i podmioty, które wspierają finansowo program wolontariatu, często określając jego zasady i cele. Takimi podmiotem może być państwo, kościół, organizacja pozarządowa, czy wspólnota ponadnarodowa. Przykłady? Francuskie ministerstwo kultury finansuje wolontariacki program odnowy zabytków, zakon Salezjanów wysyła wolontariuszy do swoich placówek misyjnych w ramach programu Don Bosco, Polska Akcja Humanitarna razem z niemieckim partnerem Asa wysyłają wolontariuszy do pomocy ofiarom wojen i klęsk żywiołowych. Sponsorem międzynarodowego wolontariatu młodzieży w Europie - Europejskiego Korpusu Solidarności - jest Unia Europejska.
Z doświadczeniem lub bez
Aby wyjechać na wolontariat za granicę, nie musisz mieć dużego doświadczenia, ale jeśli nigdy nie pracowałeś społecznie, nie porywaj się na długi i wymagający wyjazd. Najlepiej popróbuj wolontariackiego chleba w Polsce (skontaktuj się z najbliższym centrum wolontariatu lub zajrzyj na stronę www.wolontariat.org.pl) lub wyjedź na kilka tygodni na workcamp (międzynarodowy wolontariat grupowy). W czasie rekrutacji istotne mogą się okazać wszystkie Twoje dotychczasowe doświadczenia. Gdy kandydatów na wyjazd będzie więcej niż miejsc, to one mogą zdecydować, że to właśnie Ty zostaniesz wybrany. Współorganizowałeś akcje na rzecz ochrony praw zwierząt? Już masz plusa u organizatora wolontariatu ekologicznego. A jeśli zostaniesz wybrany najprawdopodobniej organizator zapewni ci dodatkowe szkolenia przed i/lub w trakcie wolontariatu. Wiele umiejętności nabędziesz samodzielnie już w podczas projektu.
Na wolontariat mogą wyjechać też specjaliści. Na przykład studenci kierunków medycznych, pracownicy organizacji pozarządowych albo nauczyciele języków obcych. Na misjach czy projektach związanych z pomocą humanitarną ważna jest znajomość kraju i języka, którym posługują się jego mieszkańcy.
Na krótko czy na długo; razem czy osobno
Długość projektów wolontariatu jest bardzo różna – od dwóch tygodni do dwóch, a nawet trzech lat. Najczęściej stosowany podział projektów wolontariatu według długości jest następujący:
- workcamp – od 1-3 tygodnie
- wolontariat krótkoterminowy – 1- 2 miesięce
- wolontariat średnioterminowy- 3-9 miesięcy
- wolontariat długoterminowy – 9 miesięcy -2 lata.
Workcamp – to inaczej krótkoterminowy wolontariat grupowy. Wolontariusze przez kilka, kilkanaście dni pracują w kilkunasto- a nawet kilkudziesięcioosobowych grupach nad konkretnym zadaniem. Może nim być odnawianie zabytku, sadzenie lasów, pomoc na farmie ekologicznej. Worcampy to najpopularniejsza forma wolontariatu zagranicznego w Europie. Wyjeżdża na nie wielu uczniów i studentów, najczęściej w wakacje.
Wolontariat średnio i długoterminowy - to praca w organizacji pozarządowej, placówce edukacyjnej lub innej instytucji - zawsze niekomercyjnej. Wymaga większego niż workcamp zaangażowania i odpowiedzialności. Istnieją projekty długoterminowe, przy których pracuje kilku czy kilkunastu wolontariuszy, ale jeśli nie przepadasz za towarzystwem innych, to też na pewno znajdziesz coś dla siebie.
Wolontariat misyjny - jeszcze inny charakter mają wyjazdy do placówek misyjnych prowadzonych przez zakony chrześcijańskie w różnych miejscach na świecie. Taki wolontariat najczęściej oznacza długi wyjazd i trudne warunki pobytu. Wyjazdy zazwyczaj poprzedzają długie, co najmniej roczne, przygotowania formacyjne.
Ile kosztuje wolontariat
Za wiele projektów nie musisz płacić: organizator cię nakarmi, zakwateruje, zapewni ci ubezpieczenie, a czasem... także kieszonkowe. Jednak krótkie wyjazdy, np. latem na dwa tygodnie, o ciekawej tematyce (np. pomoc przy badaniu zwyczajów delfinów) kosztują, i to niemało. Na workcampach opłacisz wpisowe, koszty podróży i ubezpieczenie. Zdarza się, że organizacje pomagają wolontariuszom w zdobyciu środków na opłacenie wpisowego.
Język obcy - wskazany, ale niewymagany
Znajomość języka obcego zawsze się przydaje, nawet jeśli organizator wolontariatu jej nie wymaga. Większość organizacji oczekuje jednak od kandydatów znajomości podstaw języka angielskiego lub języka kraju goszczącego. Zwłaszcza przy projektach których elementem jest kontakt z ludźmi (np pomoc osobom starszym) powinno się znać język przynajmniej w stopniu komunikatywnym. Ale są i takie projekty (np. praca ze zwierzątkami) w czasie których za dużo nie będziesz mówić. Istnieje kilka programów (np. Europejski Korpus Solidarności), które co do zasady nie wymagają od wolontariuszy znajomości języka, ale w wielu finansowanych przez ten program podstawowa znajomość przynajmniej języka angielskiego jest jednak niezbędna.
Z drugiej strony wolontariat za granicą, zwłaszcza workcampy, to doskonały sposób na doskonalenie języka. Praca w grupach międzynarodowych nie jest możliwa bez konwersacji. Zdarza się, że organizacja zbierając zespół na workcamp, kwalifikuje tylko jedną osobę z danego kraju, tak aby uniemożliwić komunikowanie się w swoim języku. Dlatego przed wyjazdem, warto opanować przynajmniej podstawy angielskiego.
Dozwolone od lat 18
Aby wyjechać na wolontariat do innego kraju w większości wypadków musisz mieć 18 lat. Osoby niepełnoletnie – powyżej 16 lat – są przyjmowane na niektóre najczęściej płatne workcampy. Górna granica wieku określona jest w programach stworzonych z myślą o młodzieży, takich jak Europejski Korpus Solidarności.
Dopełnij formalności
Jeśli jedziesz do Unii Europejskiej, Norwegii, Islandii, Liechtensteinu lub Szwajcarii, wyrób sobie Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego. Kraje nie należące do EOG mogą wymagać od ciebie pozwolenia na pracę i wizy. Jeśli twój projekt będzie trwał dłużej niż 3 miesiące, we wszystkich poza Wielką Brytanią, krajach UE będziesz musiał zdobyć pozwolenie na pobyt. W niektórych przypadkach (np. praca z dziećmi) możesz spodziewać się, że organizator wolontariatu poprosi cię o zaświadczenie o niekaralności.
Wolontariat a praca etatowa
Podstawowa różnica między pracą wolontariusza a pracą na etat jest oczywista (i odczuwalna): wolontariusz nie otrzymuje wynagrodzenia. Ale nie oznacza to, że wolontariusze są tanią siłą roboczą. Po pierwsze – zabrania tego prawo. Wolontariusz nie może pracować w zastępstwie pracowników etatowych, czy wykonywać niechciane przez innych prace. Wolontariusz realizuje specjalnie stworzony dla niego projekt, określający zadania wolontariusza, czas pracy, przerwy etc. Nie bez znaczenia jest również motywacja, która u wolontariuszy bywa większa niż u pracowników etatowych. Wolontariusz z powołania ma siłę przebicia, pasję i chęć zmieniania rzeczywistości – a to przy wielu projektach jest niezbędne.
Po godzinach…
Poziom zaangażowania i czas pracy wolontariusza zależą od konkretnego projektu. W większości przypadków wolontariat pomyślany jest tak, aby wolontariusz miał także czas na różnorodne zajęcia poza pracą – na workcampach mógł poznać nowych ludzi innych narodowości i kultur, podczas projektów długoterminowych – kulturę i sposób życia kraju, w którym przebywa. Dodatkowo w ramach niektórych projektów zorganizowane są po pracy różne zajęcia dodatkowe: kursy językowe, warsztaty międzykulturowe, koła dyskusyjne, wycieczki itp. W czasie większości projektów wolontariusz pracuje 6-8 godzin. Powinien być jednak zaangażowany w życie organizacji i wspólnoty (pracowników i wolontariuszy) także po zakończeniu pracy.
Inaczej jest w trakcie wyjazdów na misje lub akcje humanitarne. Tam praca może być ciężka, a nawet niebezpieczna.
Nie dla „samotnych żeglarzy”
Organizacje przyjmujące wolontariuszy zakładają, że będą oni brać czynny udział w życiu organizacji. Spodziewaj się więc, że większość czasu spędzisz ze swoimi gospodarzami i innymi wolontariuszami. Razem będziecie mieszkać, jeść posiłki i oczywiście pracować. Szczególny nacisk na pracę w grupie kładą organizatorzy workcampów. Wolontariusze często mieszkają na kempingach lub są zakwaterowani w pokojach wieloosobowych, niejednokrotnie sami sobie przygotowują posiłki. Podstawowe warunki bezpieczeństwa i sanitarne są oczywiście zagwarantowane, ale na luksusy lepiej się nie nastawić.
Europejski Korpus Solidarności – jedyny w swoim rodzaju
Unia Europejska wspiera wolontariat w Europie poprzez program Europejski Korpus Solidarności (EKS), który w 2018 roku zastąpił Wolontariat Europejski. Organizacje zaangażowane w EKS dostają od Unii niemałe środki na utrzymanie wolontariusza, kieszonkowe, szkolenia, opiekę, ubezpieczenie i tzw koszty specjalne. Szanse na wyjazd w ramach Korpusu mają również osoby, które znajdują się w trudnej sytuacji materialnej, społecznej i ekonomicznej (osoby z niepełnosprawnościami, mieszkańcy terenów wiejskich, młodzież ze rodzin ubogich i zagrożonych patologią).
Europejski Korpus Solidarności to bez dwóch zdań najbardziej atrakcyjny finansowo program wolontariatu międzynarodowego.
Nie daj się oszukać
Przed wyjazdem koniecznie sprawdź organizację, do której wyjeżdżasz. Może się zdarzyć, że pod przykrywką wolontariatu działają sekty religijne, a niektóre organizacje w Europie są na cenzurowanym. Możesz o nie zapytać w Centrum Wolontariatu (www.wolontariat.org.pl) lub w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. O pomoc możesz zwrócić się też do Narodowych Agencji Europejskiego Korpusu Solidarności lub Krajowych Biur Eurodesku. Pamiętaj: nie załatwiaj nic „na gębę”! Organizacja, w której pracujesz, musi z tobą podpisać umowę wolontariacką. Spytaj też czy zapewni ci:
- ubezpieczenie zdrowotne oraz ubezpieczenie od nieszczęśliwych wypadków,
- szkolenie z zakresu twoich obowiązków,
- stały nadzór mentorski,
- wsparcie psychologiczne w razie kłopotów związanych z wykonywaną pracą.
Tak najczęściej wygląda oferta organizacji dla wolontariuszy w krajach Europy Zachodniej i w Skandynawii, gdzie wolontariat jest usankcjonowanym elementem edukacji pozaformalnej, uznawaną i docenianą formą wsparcia młodych ludzi i organizacji niekomercyjnych. W innych krajach opieka nad wolontariuszem nie zawsze jest równie kompleksowa, tak więc brak któregoś z powyższych elementów „pakietu dla wolontariusza” nie oznacza automatycznie, że organizacja jest niewiarygodna czy nieprzygotowana. Warto jednak wzmóc czujność.