Dialog usystematyzowany do poprawki
Czy prowadzony w Unii od kilku lat dialog z młodzieżą przynosi oczekiwane skutki? Odpowiedzi na to pytanie szukali uczestnicy konferencji kończącej proces ewaluacji unijnego Dialogu usystematyzowanego. Wnioski z konferencji przedstawiają Jakub Radzewicz i Magdalena Macińska z Polskiej Rady Organizacji Młodzieżowych.
Dialog usystematyzowany Unii Europejskiej z młodzieżą to forma komunikacji między młodymi ludźmi a przedstawicielami władz. Dialog jest oparty na idei zawartej w rezolucji Rady Unii Europejskiej, która mówi o wartości ,,szanowania ich (młodych ludzi) prawa do uczestnictwa w wypracowywaniu strategii ich dotyczących w drodze stałego, usystematyzowanego dialogu z nimi i z organizacjami ich reprezentującymi”. Tak więc decyzje dotyczące młodych powinny zapadać zgodnie z zasadą ,,nic o nas bez nas”. W praktyce jest to proces, który stwarza wiele możliwości wpływu na sprawy publiczne dla młodych ludzi, ale rodzi wiele krytycznych uwag i wątpliwości. Czy jest on skuteczny i rzeczywiście wpływa on na zmianę polityki wobec młodych ludzi? Jakie powinny być obowiązki i zadania wszystkich aktorów dialogu w zakresie wdrażania jego wyników? Czy młodzi ludzie mogą mieć wpływ na wybór poruszanych tematów? Jak powinien on być finansowany? Takie pytania często zadają osoby zaangażowane w dialog, a zwłaszcza przedstawiciele organizacji młodzieżowych. By znaleźć kompromisowe odpowiedzi na te pytania w dniach 26-27 listopada w Brukseli zorganizowano konferencję, której celem było właśnie wypracowanie rekomendacji usprawnienia procesu dialogu usystematyzowanego i zwiększenia jego skuteczności. Konferencja nie była jednorazowym wydarzeniem, a końcowym etapem procesu ewaluacji. Został on zainaugurowany przez Komisarz Androullę Vassiliou na Unijnej Konferencji Młodzieżowej w Dublinie na początku marca tego roku. Pierwszy etap ewaluacji miał miejsce podczas Europejskiego Tygodnia Młodzieży, kiedy to Krajowe Grupy Robocze (KGR) oraz Międzynarodowe Organizacje Młodzieżowe (INGYO) przyjęły 27 konkluzji na temat tego, jak powinien rozwijać się Dialog usystematyzowany. Posłużyły one za dokument przewodni listopadowej konferencji, w której wzięli udział wszyscy główni aktorzy procesu, a więc przedstawiciele Krajowych Grup Roboczych (w tym krajowych rad młodzieży, ministerstw ds. młodzieży i narodowych agencji Programu „Młodzież w działaniu”), Europejskiego Forum Młodzieży (w tym INGYO), Europejski Komitet Sterujący i Komisja Europejska. Przedstawiciele Polskiej Rady Organizacji Młodzieżowych brali udział w obu konferencjach. Efektem końcowym konferencji 26-27 listopada jest 20 Wspólnych Konkluzji, wartych szerszego omówienia.. Dostępne są one tutaj: http://www.youthforum.org/assets/2013/11/Joint-Recommendations.pdf. Należy tutaj podkreślić słowo „wspólne”, co oznacza, że są to rekomendacje wypracowane przez wszystkie strony biorące udział w Dialogu i odnoszą się do obowiązków i działań zarówno sektora publicznego, jak i pozarządowego. W Konkluzjach wskazuje się, że młodzi ludzie powinni brać udział w wyborze przewodniego tematu każdego cyklu Dialogu (podczas fazy przygotowawczej przed kolejnym trio prezydencji), jednak wciąż to Rada Unii Europejskiej ma w tym procesie decydujące zdanie. Ustalona została także nowa struktura całego procesu. Celem pierwszej fazy będzie uwspólnione zrozumienie tematu przewodniego i różnych możliwych podejść do niego. Faza druga to bezpośrednie konsultacje z młodymi ludźmi, a efektem kończącej cykl Europejskiej Konferencji Młodzieżowej mają być możliwe rozwiązania poruszanego problemu. Przyjmują one formę Konkluzji Rady Unii Europejskiej w danym temacie, np. włączenia społecznego młodych ludzi - w czasie trio prezydencji Irlandia-Litwa-Grecja. Rozwiązania powinny być omówione podczas spotkania Rady i prowadzić do konkretnych propozycji politycznych. Natomiast celem fazy trzeciej ma być wypracowanie konkretnych rekomendacji działań, które mogą być podejmowane na różnych poziomach. Bez odpowiedzi pozostaje natomiast cały czas główna wątpliwość podnoszona przez przedstawicieli młodzieży, a mianowicie implementacja przyjętych konkluzji na poziomie krajowym. W rzeczywistości prawnej konkluzje Rada UE nie mają charakteru obligatoryjnego, więc państwa członkowskie nie muszą od razu podejmować zalecanych działań. W efekcie wydaje się, że nie we wszystkich krajach są one traktowane priorytetowo przy tworzeniu polityk dotyczących młodzieży. Powoduje to, że procesem równie ważnym, a może nawet bardziej istotnym od tworzenia konkluzji jest monitorowanie ich wprowadzania. W Konkluzjach zwraca się na rolę Krajowej Grupy Roboczej, która powinna opracować plan włączenia w konsultacje tych młodych ludzi, którzy jeszcze nie brali w nich udziału. Powinna ona pozostać otwarta na różnych partnerów, takich jak organizacje młodzieżowe, właściwe ministerstwa, eksperci. Krajowe Rady Młodzieży mają odgrywać w niej rolę wiodącą, jednakże ważne jest zaangażowanie możliwie największej liczby młodych ludzi. Podczas konferencji padła także obietnica dofinansowania prac Krajowej Grupy Roboczej ze środków nowego programu Erasmus+. Rodzi to szansę na zrealizowanie szerzej zakrojonych konsultacji w krajach członkowskich, ponieważ wynik 20.000 odpowiedzi w całej Europie nie jest dużym sukcesem. Bardzo dużo miejsca poświęca się wdrażaniu wyników Dialogu usystematyzowanego, dalszych działań, które mogą być podejmowane w jego wyniku oraz jego ewaluacji. Wyraźnie stwierdza się, że Dialog usystematyzowany to nie tylko konsultacje, ale przede wszystkim proces tworzenia polityk publicznych i programów z udziałem młodzieży i że ma to być narzędzie prawdziwego dialogu między młodymi ludźmi, a decydentami. Propozycją na wzmocnienie instytucji Europejskiego Dialogu z młodzieżą w Polsce jest wypracowana wspólnie przez PROM i Ministerstwo Edukacji Narodowej koncepcja zaangażowania większej ilości resortów we wdrażanie konkluzji dialogu. Zadaniem Prezydencji w tym kontekście ma być informowanie, które z rekomendacji z unijnej Konferencji Młodzieżowej zostały uwzględnione w Rezolucji Rady, natomiast Komisja Europejska powinna informować, które konkluzje zostały uwzględnione w programach politycznych na poziomie unijnym, a we współpracy z KGR na poziomie krajowym. Rolą Krajowej Grupy Roboczej ma być przedstawienie i promowanie konkluzji z unijnej Konferencji Młodzieżowej wśród właściwych władz i partnerów i opracowanie krajowego planu implementacji. Przegląd takich krajowych planów implementacji ma być dokonywany przez Komisję Europejską. Ponadto powinny być organizowane spotkania, podczas których analizuje się wpływ Dialogu usystematyzowanego na politykę unijną z udziałem Komisji Europejskiej, Europejskiego Forum Młodzieży oraz innych instytucji unijnych. Do zachowania spójności i widoczności Dialogu proponuje się wypracowanie identyfikacji wizualnej i przyjaznych dla młodzieży materiałów wizualnych. Pytania przewodnie powinny być tak sformułowane, aby były jasne i czytelne. Temat danego cyklu powinien przełożyć się na konkretny skutek polityczny, i nie powinny go przysłonić pomniejsze priorytety jakie mają prezydencje trio danego cyklu. Konkluzje podkreślają także konieczność zapewnienia przez państwa członkowskie UE odpowiedniego zaplecza finansowego i kadrowego dla prowadzenia konsultacji, przy zachowaniu kluczowej roli krajowej rady. Erasmus+ ma mieć wydzielony segment środków na Dialog, których przyznawanie powinno być dostosowane do terminów konsultacji. Podsumowując, proces zmian w strukturze Dialogu, który zakończyła brukselska konferencja, jest raczej powolną ewolucją, niż rewolucją, której niektórzy oczekiwali. Wydaje się, że najwyższy czas pogodzić się z faktem, iż poprzez Dialog bardzo trudno osiągnąć konkretne zmiany w bardzo szybki sposób. Jednocześnie ewolucja to nie stagnacja. To, że o Dialogu się dyskutuje przy wspólnym stole w Brukseli, a pod rekomendacjami dotyczącymi jego usprawnienia podpisują się wszystkie strony, świadczy o tym, że zmiany są potrzebne, a wołanie o nie nie pozostaje bez echa. Sygnalizując bowiem ważne tematy i pomysły na zmiany na poziomie europejskim, cały czas musimy pamiętać, że ich wprowadzenie w życie zależy wyłącznie od woli politycznej rządów państw członkowskich. Oznacza to konieczność prowadzenia długoterminowych kampanii rzeczniczych i dialogu z resortami odpowiedzialnymi za kwestie młodzieży w kraju. Spoglądając na proces Dialogu z perspektywy polskiej nie sposób oprzeć się wrażeniu, że taka usystematyzowana i ciągła wymiana informacji pomiędzy młodymi ludźmi oraz decydentami mogłaby mieć bardzo dobrze efekty, gdyby była prowadzona również na poziomie krajowym i regionalnym. W takim przypadku na pewno dużo łatwiej byłoby o bardziej konkretne postulaty i szybszy proces ich wprowadzania w życie. Warto sobie uświadomić, że powoływanie się na konkluzje konferencji takiej jak ta, może być konkretnym narzędziem do tego, aby uczynić dialog bardziej przyjaznym i wiarygodnym. Czujmy się gospodarzami dialogu, którzy na niego wpływać, nawet jeżeli zmiany wydają nam się powolne i ostrożne.
Jakub Radzewicz, Magdalena Macińska